Речиси еден месец по масакрот во ОУ „Владислав Рибникар“ во Врачар, мотивите на 13-годишниот убиец се мистерија исто како и првиот ден. Неговиот ужасен чин е застрашувачки, необјаснив и без преседан и ќе биде предмет на истражување на психијатри и криминолози во наредните години. Сепак, едно е веќе кристално јасно: светот никогаш не сретнал злосторник како него.
Дури и во друштво на најлошите масовни убијци во историјата на светот, тинејџерот од „Рибникар“ се издвојува по три детали и неколку карактеристики кои досега не се видени во слични масакри. Пред сè, според неговата возраст; потоа со неговиот некарактеристичен психолошки профил, кој драстично го издвојува од другите масовни убијци, но и со неговото однесување при изјавата веднаш по масакрот.
Детал 1: Најсуровиот детски масовен убиец во историјата
Како прво, тинејџерот од „Рибникар“ е најсуровиот детски масовен убиец во историјата. Меѓу сите масовни убијци помлади од 14 години, што во Србија е законска граница под која детето не може да одговара за кривично дело без разлика на бруталноста и бројот на жртвите, никој во светот досега не убил толку луѓе како што направи тој.
На душата носи 10 жртви. Тој уби деветмина кобното утро на 3 мај во училиштето, додека десеттата почина неколку дена подоцна во болница како последица на повредите. Според достапните, неофицијални податоци, во историјата само 19 масовни убијци во градинки, училишта и универзитети убиле повеќе луѓе од него.
Во тоа мрачно друштво, момчето-убиец е убедливо најмладиот со 13 години. Најблиски по возраст до него се Димитриос Пагурцис и Тим Кречмер, масовни убијци од училиштата во Санта Фе (САД) и Виенден и Вендлинген (Германија), кои биле многу постари во времето на злосторството, на возраст од 17 години.
Детал 2: Се издвојува од сите масовни убијци
Психолошкиот профил на момчето убиец е нешто што, дури и на прв поглед, е драстично различно од сè што нѐ научија да очекуваме по серијата масовни убиства во САД и светот, а медиумите пишуваат за нив. Според сè што досега знаеме, момчето убиец е натпросечно убаво дете, успешно во училиште, не бил проблематичен, ниту пак покажувал значително бизарно или драстично асоцијално однесување.
Треба да се напомене дека профилирањето на училишните масовни убијци е дисциплина во зародиш. Најдалеку во тоа отишле Џилијан Петерсон, доцент по криминологија на Универзитетот Хамлајн и Џејмс Денсли, професор по кривична правда на Универзитетот Метро Стејт.
Пред четири години, Петерсон и Дензли започнале истражување финансирано од американското Министерство за правда, при што составиле база на податоци за секој масовен убиец од 1966 година кој убил четири или повеќе луѓе на јавно место и секој напад со оружје во училиштата, работните места и места за молитва од 1999 година.
Петерсон и Дензли, исто така, составиле детални биографии на 180-те напаѓачи, разговарајќи со нивните сопружници, родители, браќа и сестри, пријатели од детството, колеги од работа и наставници. Повеќето од напаѓачите не ги преживеале масакрите, но петмината кои ги преживеале од затвор разговарале со Петерсон и Дензли. Истражувачите интервјуирале и неколку луѓе кои планирале масовни убиства, но се откажале.
Нивните наоди, објавени во 2021 година, откриваат извонредни сличности меѓу сторителите на сите масовни убиства – но и бројни и впечатливи разлики со она што го знаеме за убиецот од „Рибникар“.
Профил на масовни убијци во училиштата
Петерсон и Дензли наведуваат дека постои јасна шема со масовни убијци од овој тип.
– Се чини дека основата е во рана детска траума, без разлика дали се работи за семејно насилство, сексуален напад, самоубиство од родители или екстремна злоупотреба. Тоа напредува до чувство на очај, изолација, самозагрозеност, често отфрлање од врсниците, а потоа станува препознатлива кризна точка каде (потенцијалните масовни убијци) почнуваат да се однесуваат поинаку. Понекогаш имаат и претходни обиди за самоубиство – изјави Петерсон во интервју за Политико.
Да го споредиме тоа со она што досега го знаеме за детството на момчето убиец:
– Во моментов нема никакви индиции, а камоли докази за траума во раното детство, семејно насилство, сексуален напад, родителско самоубиство или екстремна злоупотреба. Можеби во неговото воспитување има нешто што засега се крие, но во досегашниот тек на истрагата, колку што е запознаена јавноста, сѐ уште нема информации за тоа.