Србија ја потресе приказната за младиот белграѓанец Иван С., кој, за жал, ненадејно почина на 32-годишна возраст како последица на мозочен удар.
Трагично е како завршил еден млад живот поради болест која не е типична за младите. Од друга страна, мозочниот удар е водечка причина за смрт и’ кај мажите и’ кај жените во Србија, а секоја година таму страдаат околу 28.000 луѓе.
Во развиените земји, кои имаат сериозни статистики и епидемиолошки податоци, познато е дека речиси секоја минута се разболува по едно лице, а на секои три минути по еден умира како последица на мозочен удар. За жал, пациентите кои умираат од мозочен удар стануваат се помлади, особено во периодот после Ковид. Ова го потврдило и Здружението на невролози на Србија, кое спровело истражување за искуствата на терцијарните здравствени установи со невролошки нарушувања поврзани со инфекција со ковид, што покажува дека има зголемена фреквенција на мозочни удари кај помладите лица со поврзаноста на овие настани со ковид 19.
Мозочните удари, според Американското здружение за срце, генерално се во пораст кај помладите луѓе. Се смета дека главната причина е хипертензијата, еден од факторите кои придонесуваат за појава на болеста во помлада возраст, но и пушењето, дебелината, намалената физичка активност, дијабетесот…
Најважниот фактор за успехот на лекувањето на мозочниот удар е времето, бидејќи зависи од тоа колку нервни клетки ќе умрат и колкава штета ќе има. Ако мозочниот удар не се лекува, секоја минута умираат 2.000.000 нервни клетки.
– Колку побрзо разбереме дека дошло до мозочен удар, толку побрзо ќе започне лекувањето. Многу е важно сите да ги знаат симптомите и знаците на мозочниот удар, бидејќи катастрофа не мора да ни се случи на нас, туку на нашите најблиски, а нашето знаење ќе биде пресудно во тие моменти. Исто така, многу е важно лекарите да знаат кога започнале проблемите, какви проблеми сте имале, од што се лекувате и каква терапија сте земале претходно – објаснува прим. д-р Марјана Вукиќевиќ, невролог во Специјалната болница за цереброваскуларни заболувања „Свети Сава“ во Белград.
Одделот за итни случаи е првото место каде што треба да се јавите, бидејќи тие ќе го одредат најдобриот начин на дејствување за вашиот третман. Лекарот од итната помош ќе ве праша за информации за почетокот и текот на болеста, претходните болести, навиките…
– Ќе измерат крвен притисок, ќе направат ЕКГ, невролошки преглед и по сумирање на наодите ќе ве упатат или однесат до најблиската и најдобра институција во однос на вашата состојба. Во случај на сомневање за крварење во мозокот, на прво место е неврохирургијата, а доколку постои сомневање за инфаркт на мозокот, невролошкото одделение – вели д-р Вукиќевиќ.
Според неа, во светот и во Србија постојат развиени единици за мозочен удар, кои овозможуваат најдобар исход од лекувањето.
– Тие се екипирани со обучен персонал кој може да реагира во секоја ситуација. Покрај овие основни, постојат и напредни единици за мозочен удар, каде што посложените случаи на мозочен удар се третираат на мултидисциплинарен начин.
Кои симптоми укажуваат на мозочен удар?
На секои 20. минути по еден човек во Србија доживува мозочен удар, на секои 60 минути некој умира од мозочен удар, а една од причините за високата стапка на смртност е недоволното познавање за симптомите на мозочниот удар и итноста за реагирање. Причините за доцнењето се многу, но најчести се непрепознавање симптоми, продолжен транспорт, неодлучност од страна на невролози, отпорност на инвазивни процедури и недостапност на сите членови на тимот за ендоваскуларни процедури.
Ако наеднаш ви се искриви лицето, имате проблеми со зборувањето, ви се пецкаат раката или ногата, а видот ви е заматен, веднаш јавете се во брза помош или одете во најблиската здравствена установа бидејќи овие симптоми укажуваат на мозочен удар.
Поопасно од сообраќајна несреќа
Мозочниот удар е најчеста причина за тешка и трајна попреченост кај возрасните, почеста од сообраќајните повреди. Од вкупниот број пациенти, една третина останува целосно или речиси целосно неспособна за работа, една третина може да направи нешто со помош на други, а една третина останува со минимален дефицит и може да се врати.
Покрај тоа што предизвикува физички хендикеп, мозочниот удар е втора најчеста причина за деменција и депресија кај пациентите. Некои пациенти закрепнуваат физички и моторно и можат, да речеме, да одат, но имаат таканаречена васкуларна деменција, па од функционална гледна точка тие сè уште имаат некаков вид на попреченост. Оштетувањето на говорот е честа последица на мозочен удар. Можеби не претставува толку голем и видлив проблем како кога некој останува неподвижен, но од функционална гледна точка, ако некој воопшто не може да зборува или слабо и не разбира што му се зборува, тоа е повеќе од сериозен проблем.